Przejdź do treści 
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w art. 66 stanowi, że każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa. Ustawą tą jest Kodeks pracy, który w dziale X w trzynastu rozdziałach traktuje o bezpieczeństwie i higienie pracy.
Co to jest BHP ?
BHP jest skrótem (akronimem) od bezpieczeństwa i higieny pracy, najprościej mówiąc BHP jest zbiorem zasad, wytycznych, norm i praktyk, których celem jest zapewnienie bezpiecznego i komfortowego środowiska pracy. BHP jest dziedziną wiedzy zajmującą się zagadnieniami z zakresu warunków pracy z uwzględnieniem obecnej wiedzy naukowej. BHP jest dziedziną interdyscyplinarną, w której przenikają się nauki prawne, ekonomiczne, medyczne i techniczne, a ich głównym celem jest dobrostan pracowników.
Cel BHP
Nadrzędnym celem BHP jest minimalizacja ryzyka wystąpienia wypadków i urazów w miejscu pracy, poprzez wdrażanie procedur, zarządzeń, instrukcji oraz szkoleń. Pracodawca może zmniejszyć liczbę zdarzeń potencjalnie niebezpiecznych, które w konsekwencji mogą prowadzić do urazów, chorób, lub pogorszenia zdrowia pracowników. Jednym z celów bezpieczeństwa i higieny pracy jest zapewnienie warunków jakościowych i higienicznych dla produktów oraz minimalizacja negatywnego wpływu przedsiębiorstwa na środowisko.
Znaczenie BHP dla Pracodawcy
Z perspektywy pracodawcy lub menedżera, inwestycje w BHP mogą nie tylko obniżyć ryzyko wypadków, ale również przyczynić się do zwiększenia wydajności i morale zespołu. Wyższe standardy bezpieczeństwa przekładają się na lepszą atmosferę pracy oraz większą odpowiedzialność za wspólne dobro jakim jest zakład pracy. Prowadzenie szkoleń BHP zgodnie z obowiązującymi przepisami (w zakresie dostosowanym do charakteru przedsiębiorstwa) oraz regularne audyty i kontrole BHP powinny stać się nieodłącznymi elementami poprawy jakości i wizerunku pracodawcy.
Obowiązki pracodawcy w zakresie BHP
Za stan Bezpieczeństwa i higieny pracy odpowiada pracodawca, musi on spełnić szereg wymogów stawianych przez prawo pracy.
Badania medycyny pracy
Pracodawca ma obowiązek przeprowadzenia na swój koszt badań medycyny pracy, a także współpracy z lekarzem medycyny pracy w zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej. Zadaniem służby medycyny pracy jest ochrona zdrowia pracujących przed niekorzystnymi warunkami związanymi ze środowiskiem pracy i sposobem jej wykonywania. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, jeżeli posiada on (lub może posiadać) przeciwskazania do wykonywania pracy na stanowisku. Wstępne i regularne badania okresowe i kontrolne, uwzględniają czynniki środowiska i dostarczają pracodawcy informacji czy wykonywana praca nie przyczyni się do pogorszenia stanu zdrowia pracownika.
Zapewnienie środków ochrony indywidualnej
Pracodawca ma prawny obowiązek udostępnienia pracownikom środków ochrony indywidualnej dostosowanych do zidentyfikowanych zagrożeń oraz charakteru środowiska pracy. Środki te mogą obejmować zarówno odzież ochronną, jak i inne elementy wyposażenia, które chronią przed zagrożeniami (np. okulary ochronne, hełm ochronny, środki ochrony słuchu, czy sprzęt zabezpieczający przed upadkiem z wysokości). Niezbędne jest, aby pracownicy byli informowani o prawidłowym sposobie użycia tych środków oraz ich znaczeniu w kontekście minimalizacji ryzyka zawodowego. Pracodawca powinien określić wymagania w stosunku do środków ochrony indywidualnej określone w Polskich Normach, a także prowadzić ewidencje wydań. Środki ochronne pracownikowi są wydawane bezpłatnie.
Szkolenia bezpieczeństwa i higieny pracy
Pracodawca jest zobowiązany organizować szkolenia z zakresu BHP dla pracowników. Udział w tych szkoleniach jest obowiązkowy i odbywa się w czasie i na koszt Pracodawcy. Szkolenia BHP przeprowadza się na zasadach określonych w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Przedmiotowe rozporządzenie w swojej treści dzieli pracowników na grupy szkoleniowe (stanowiska administracyjno-biurowe, robotnicze, inżynieryjno-techniczne, kierownicze) i określa odmienny zakres i plan szkolenia dla każdej grupy. Szkolenia okresowe odbywają się także w różnych odstępach czasu (od roku – w przypadku pracowników wykonujących prace szczególnie niebezpieczne, do 6 lat – w przypadku stanowisk administracyjno-biurowych). Szkolenia przeprowadzają osoby wymienione w przepisach rozporządzenia. Szkolenia BHP są niezbędnym elementem podniesienia świadomości w zakresie bezpieczeństwa, ale również elementem zwiększającym poczucie odpowiedzialności za przestrzeganie przepisów bhp i przepisów wewnątrz zakładowych. Pracownicy podczas szkoleń zdobywają także wiedzę z zakresu ochrony przeciwpożarowej, postępowania na wypadek zagrożenia oraz udzielania pierwszej pomocy.
Obowiązki pracownika w zakresie BHP
Obowiązki pracownika w zakresie BHP zostały uregulowane w Kodeksie Pracy.
Przestrzeganie zasad BHP
Pracownicy mają obowiązek przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Każdy z pracowników powinien zostać więc zapoznany z zasadami obowiązującego w zakładzie pracy (najczęściej ma to miejsce podczas onboardingu, lub szkoleń wstępnych). Obowiązujące zasady pracodawcy ustanawiają w zarządzeniach, instrukcjach, lub w regulaminie pracy. Pracodawcy określają zasady by zapewnić bezpieczeństwo pracowników i tym samym spełnić swój ustawowy obowiązek. Pracownicy powinniśmy być świadomi, że każde naruszenie przepisów BHP może skutkować wypadkiem przy pracy i stanowić zagrożenie nie tylko dla nich, ale też dla ich współpracowników.
Prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy
W sytuacji, gdy warunki pracy stwarzają zagrożenie dla życia i zdrowia pracownika, jego podstawowym prawem jest powstrzymanie się od wykonywania pracy. Jest to jedno z kluczowych uprawnień pracowniczych przewidzianych, by zagwarantować pracownikowi możliwość zadbania o własne bezpieczeństwo, bez narażania się na negatywne konsekwencje ze strony przełożonego lub pracodawcy. Prawo do powstrzymania się od pracy powinno być realizowane we współpracy z przełożonym i pracodawcą, tak aby osoby odpowiedzialne za organizowanie pracy mieli możliwość usunięcia zagrożenia lub zorganizowania pracy na innym stanowisku.
Współpraca z pracodawcą i przełożonymi
Współpraca z pracodawcą oraz przełożonymi w zakresie BHP jest fundamentem bezpieczeństwa w każdej firmie. Pracownik, bez względu na stanowisko i długość zatrudnienia powinien informować przełożonych lub pracodawcę o zauważonych nieprawidłowościach i tym samym przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy w miejscy zatrudnienia. Pracownicy mają prawo do proponowania własnych rozwiązań wpływających na stan bhp. Praca w zespole oraz otwarta komunikacja pomiędzy pracownikiem a pracodawcą pozwalają na szybsze reagowanie na potencjalne zagrożenia i skuteczniejszy dobór działań naprawczych.
Wyzwania dla BHP
Kultura organizacyjna i zmiany technologiczne to jedne z ważniejszych wyzwań dla pracodawców, pracowników i służby bhp.
Kultura bezpieczeństwa
Kultura bezpieczeństwa jest częścią kultury organizacyjnej przedsiębiorstwa i jest kształtowana przez wszystkich pracowników. Kultura bezpieczeństwa jest związana ze sposobem postrzegania relacji pomiędzy pracą, a zdrowiem i życiem ludzkim oraz utrzymywaniem granicy między niezbędnym ryzykiem, które jest nieodłącznym elementem życia i rozwoju, a zapewnieniem bezpieczeństwa i ochrony przed zagrożeniami. Wysoka kultura bezpieczeństwa sprawia że pracownicy postrzegają BHP jako działania służące im samym, nie jako utrudnienie w ich pracy. Kształtowanie pożądanej kultury bezpieczeństwa jest procesem ciągłym i długotrwałym, jednak przynoszącą szereg korzyści dla organizacji.
Wpływ technologii na bezpieczeństwo pracy
Technologie informacyjne i automatyzacja procesów ma znaczący wpływ także na środowisko pracy. Znaczna część procesów jest obecnie automatyzowana, co stanowi nie tylko szanse, ale może wiązać się z występowaniem nowych zagrożeń. Nowe technologie powinny być wykorzystywane w sposób zapewniający nie tylko efektywność, ale również bezpieczeństwo. Z drugiej strony nowe technologie mogą służyć poprawie bezpieczeństwa. Użycie systemów monitorujących oraz analitycznych może przyczynić się do lepszego zarządzania ryzykiem w obszarze BHP.
Wpływ technologii na bezpieczeństwo pracy
Wyzwaniem związanym z automatyzacja i nowymi technologiami jest także dostosowanie przepisów BHP do rzeczywistości, w której żyjemy. W obliczu globalnych zmian oraz kryzysów, takich jak pandemia, przepisy muszą być elastyczne i gotowe do szybkiej adaptacji. Organizacje powinny być przygotowane do dynamicznych zmian oraz reagować na zmiany zachodzące w środowisku pracy.