Przejdź do treści 
Próbna ewakuacja: zasady, przepisy i procedury
Próbna ewakuacja to element weryfikacji działania rozwiązań technicznych i organizacyjnych służących zapewnieniu bezpieczeństwa użytkowników obiektu na wypadek zagrożenia pożarowego lub innego miejscowego zagrożenia dla pracowników lub użytkowników budynku. Zgodnie z Rozporządzeniem MSWiA z dnia 7 czerwca 2010 r., które szczegółowo reguluje zasady ochrony przeciwpożarowej budynków, ewakuacja ma na celu praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacyjnych. Dzięki takim ćwiczeniom zarządca lub użytkownik budynku może lepiej przygotować się na potencjalne sytuacje kryzysowe.
Częstotliwość przeprowadzania próbnych ewakuacji
Właściciel lub zarządca obiektu, w którym przebywa więcej niż 50 osób, zobowiązany jest do przeprowadzania próbnych ewakuacji co najmniej raz na dwa lata. W miejscach, gdzie użytkownicy zmieniają się cyklicznie (występuje rotacja użytkowników jak np. w szkole, przedszkolu, internacie, akademiku), a ich liczba przekracza 50 osób, ewakuacja powinna być organizowana co najmniej raz w roku, ale nie później niż trzy miesiące od momentu, gdy nowi użytkownicy zaczynają korzystać z obiektu. Zdarza się jednak, że niektóre przedsiębiorstwa ze względu na obowiązujące w nich kodeksy etyczne próbną ewakuację obiektu przeprowadzają raz w roku na każdej zmianie.
Regularne próbne ewakuacje pozwalają na:
- bieżącą ocenę procedur ewakuacyjnych,
- weryfikacje postanowień zawartych w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, które odnoszą się do ewakuacji przeciwpożarowej,
- doskonalenie organizacji ewakuacji,
- zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim osobom przebywającym w budynku.
Powiadomienie straży pożarnej
Przed przeprowadzeniem próbnej ewakuacji, właściciel lub zarządca obiektu musi powiadomić właściwego komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej (PSP) o planowanym terminie ćwiczeń ewakuacyjnych, co najmniej tydzień wcześniej. Powiadomienie straży pożarnej o próbnej ewakuacji budynku jest kluczowe w przypadku posiadania stałych urządzeń przeciwpożarowych przekazujących informacje o zagrożeniu pożarowym bezpośrednio do jednostek straży pożarnej.
Znaczenie próbnej ewakuacji
Próbna ewakuacja to nie tylko spełnienie wymogów prawnych, ale przede wszystkim praktyczne narzędzie do oceny gotowości na wypadek rzeczywistego zagrożenia. Próbne ćwiczenia ewakuacyjne pomagają zidentyfikować potencjalne problemy i je wyeliminować.
Czym jest próbna ewakuacja?
Próbna ewakuacja, znana również jako ćwiczenia przeciwpożarowe, to element systemu bezpieczeństwa organizacji. Jest to praktyczne ćwiczenie, które pozwala ocenić, jak dobrze zorganizowana jest ewakuacja osób podczas pożaru oraz jakie warunki panują podczas jej przeprowadzania. Celem sprawdzenia ewakuacji jest przygotowanie wszystkich użytkowników na sytuacje awaryjne, takie jak pożar czy inne zagrożenia. W praktyce oznacza to, że wszyscy obecni pracownicy muszą opuścić budynek w sposób zorganizowany i bezpieczny, zgodnie z wcześniej ustalonym scenariuszem. Dzięki temu można ocenić, jak skutecznie te procedury funkcjonują w rzeczywistości.
Definicja i cel próbnej ewakuacji
Głównym celem próbnej ewakuacji jest przygotowanie pracowników oraz użytkowników budynku na sytuacje kryzysowe. Chodzi o to, by nauczyć się, jak prawidłowo reagować, podczas właściwej ewakuacji a, w razie potrzeby, udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym. Regularne ćwiczenia ewakuacyjne pomagają lepiej zrozumieć, jak istotne jest szybkie i zorganizowane opuszczenie miejsca zagrożenia.
Podstawa prawna próbnej ewakuacji
Obowiązek przeprowadzenia próbnej ewakuacji wynika z Rozporządzenia Ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r., które m.in reguluje zasady ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych oraz terenów. Przedmiotowe rozporządzenie, nakładając na właścicieli i zarządców obiektów obowiązek regularnego organizowania próbnych ewakuacji . Celem tych działań jest zapewnienie bezpieczeństwa pracowników i użytkownikom budynków.
Obowiązek przeprowadzania próbnej ewakuacji w różnych obiektach
Obowiązek przeprowadzania próbnej ewakuacji dotyczy obiektów, w których przebywa więcej niż 50 osób, z wyłączeniem tych zakwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV. W miejscach, gdzie liczba użytkowników regularnie przekracza 50 osób, próbna ewakuacja musi być organizowana co najmniej raz w roku. Regularne ćwiczenia ewakuacyjne są niezbędne, aby upewnić się, że wszyscy użytkownicy obiektu są odpowiednio przygotowani do szybkiego i bezpiecznego opuszczenia budynku w sytuacji zagrożenia.
Kategorie zagrożenia a obowiązek ewakuacji
ategoria zagrożenia ludzi została określona w przedmiotowym rozporządzaniu. Klasyfikacja ta dzieli budynki na klasy ZL (zagrożenia ludzi):
ZL I — zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się,
ZL II — przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych
ZL III — użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II,
ZL IV — mieszkalne,
ZL V — zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.
oraz inne niż zagrożenia ludzi:
PM – budynki magazynowe i produkcyjne, (garaże, kotłownie, hydrofornie, rozdzielnie elektryczne, centrale telefoniczne, węzły ciepłownicze oraz stacje transformatorowe);
IN – budynki inwentarskie, (budynki przeznaczone do hodowania zwierząt, pomieszczenia do przechowywania płodów rolnych oraz budynki gospodarcze);
Klasyfikacja, znana również jako „kategoria zagrożenia”, dzieli obiekty w zależności od ich przeznaczenia oraz potencjalnego ryzyka dla osób przebywających wewnątrz. W zależności od przypisanej kategorii, obowiązki związane z organizacją próbnych ewakuacji mogą się znacząco różnić. Właściciel lub zarządca obiektu przeznaczonego dla ponad 50 osób będących jego stałymi użytkownikami, niezakwalifikowanego do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV, powinien co najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji z całego obiektu. W przypadku obiektów, w których cyklicznie zmienia się jednocześnie grupa powyżej 50 użytkowników, w szczególności: szkół, przedszkoli, internatów, domów studenckich, praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji należy dokonać – co najmniej raz na rok, jednak w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia rozpoczęcia korzystania z obiektu przez nowych użytkowników.
Organizacja próbnej ewakuacji
Aby skutecznie zorganizować próbną ewakuację, najpierw należy poinformować komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej (PSP) o planowanym terminie ćwiczeń. Zgłoszenie to, zgodnie z przepisami, musi być złożone co najmniej tydzień przed planowaną ewakuacją.
Próbna ewakuacja powinna być przeprowadzona według wcześniej ustalonego scenariusza. W przypadku obiektów zakwalifikowanych do kategorii ZL II, takich jak szpitale czy przedszkola, scenariusz ten musi być uzgodniony z komendantem powiatowym PSP. Powinien on uwzględniać specyfikę danego obiektu oraz potencjalne zagrożenia. Dzięki temu możliwe jest realistyczne odwzorowanie sytuacji awaryjnej, co pozwala na skuteczne przeszkolenie uczestników.
Kto jest odpowiedzialny za przeprowadzenie próbnej ewakuacji?
Odpowiedzialność za organizację próbnej ewakuacji w zakładzie pracy spoczywa na pracodawcy. To pracodawca musi zadbać o przygotowanie ćwiczeń i upewnić się, że wszyscy pracownicy są odpowiednio przeszkoleni w zakresie procedur ewakuacyjnych. Ze względu na ilość użytkowników budynku (którzy w większości przypadków będą pracownikami), w celu realizacji próbnej ewakuacji przeciwpożarowej pracodawcy wyznaczają osoby kierujące ewakuacjom. Szkolenie dla kierujących ewakuacją jest kluczowe z punktu widzenia bezpieczeństwa, ponieważ pozwala przygotować uczestników ewakuacji na szybkie i zorganizowane opuszczenie budynku w sytuacji zagrożenia, Dobrze przeszkolony zespół to fundament skutecznej ewakuacji. Koordynatorzy próbnej ewakuacji nie powinni być tylko jednostką wyznaczoną do próbnej ewakuacji przeciwpożarowej ale pełnić tą funkcje w razie zaistnienia realnego zagrożenia. Kierujący próbną ewakuacją powinien przygotować się do ewakuacji właściwej.
Obowiązki pracodawcy i koordynatora ewakuacji
Pracodawca, jako osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo w zakładzie pracy, ma obowiązek wyznaczyć koordynatora ewakuacji. Koordynator ten odpowiada za przeprowadzenie próbnej ewakuacji oraz koordynowanie działań ewakuacyjnych. Jego zadaniem jest dopilnowanie, aby wszystkie procedury były przestrzegane, a ewakuacja przebiegała sprawnie i bezpiecznie. Współpraca między pracodawcą a koordynatorem jest kluczowa dla skutecznego przeprowadzenia próbnej ewakuacji. To właśnie od ich zaangażowania zależy, czy w sytuacji zagrożenia wszyscy będą wiedzieli, jak się zachować. Próbne ćwiczenia ewakuacyjne pozwalają także zapoznać się koordynatą z ich obowiązkami oraz przygotować się na wypadek pożaru i związanej z tym ewakuacji.
Przebieg próbnej ewakuacji
Próbna ewakuacja to moment, który pozwala ocenić, czy organizacja jest przygotowana na realne zagrożenie. W trakcie tego procesu testujemy organizację ewakuacji oraz warunki opuszczenia budynku – zarówno dla ludzi, jak i mienia. Dobrze przeprowadzona próbna ewakuacja pozwala wykryć potencjalne problemy i je wyeliminować, co w efekcie zwiększa bezpieczeństwo wszystkich osób przebywających w obiekcie.
Scenariusz próbnej ewakuacji
Scenariusz próbnej ewakuacji to dokument, który jest opracowany i uzgodniony z komendantem PSP. W obiektach takich jak szpitale czy przedszkola, należących do kategorii ZL II, wymaga on zatwierdzenia przez komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej (PSP). Scenariusz uwzględnia specyfikę budynku oraz potencjalne zagrożenia, co pozwala na realistyczne odwzorowanie sytuacji awaryjnej. Dzięki temu uczestnicy mogą skutecznie przećwiczyć procedury ewakuacyjne. Zgłoszenie próbnej ewakuacji jest zadaniem pracodawcy, lub organizującego w jego imieniu sprawdzenie ewakuacji.
Sprawdzanie systemów bezpieczeństwa: sygnalizacja pożaru, oddymianie, oświetlenie awaryjne
Podczas próbnej ewakuacji kluczowe jest sprawdzenie, jak działają systemy bezpieczeństwa. Najważniejsze elementy to:
System sygnalizacji pożaru – wykrywa zagrożenie i uruchamia alarm, co umożliwia szybką reakcję koordynatorów ewakuacji oraz ewakuowanych,
Dźwiękowy system ostrzegawczy – emituje sygnały i komunikaty głosowe, które pomagają w koordynacji ewakuacji oraz stanowią informacje dla ewakuowanych,
System oddymiania – Ogranicza ilość dymu na drogach ewakuacyjnych, zapewniając bezpieczne warunki do opuszczenia budynku.
Oświetlenie awaryjne – zapewnia widoczność na drogach ewakuacyjnych oraz dostarcza informacji o kierunku ewakuacji
Wszystkie te systemy muszą współdziałać, by zminimalizować ryzyka występujące podczas ewakuacji.
Miejsce zbiórki dla ewakuacji
Miejsce zbiórki po ewakuacji to wyznaczona przestrzeń, w której wszyscy ewakuowani gromadzą się po opuszczeniu budynku. Miejsce to ponieważ pozwala szybko zliczyć wszystkich uczestników i upewnić się, że nikt nie pozostał w strefie zagrożenia. Osoby ewakuowane muszą udać się do tego miejsca, co umożliwia koordynatorom ewakuacji sprawne zarządzanie sytuacją i zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim obecnym.
Dokumentacja i analiza ewakuacji
Po zakończeniu próbnej ewakuacji należy sporządzić dokumentację. To właśnie ona umożliwia ocenę całego procesu i wyciągnięcie wniosków na przyszłość. Najważniejszym dokumentem jest protokołem z ewakuacji, nie tylko formalizuje przebieg wydarzeń, ale staje się także narzędziem do analizy i doskonalenia przyszłych działań. W protokole znajdują się wszystkie istotne informacje dotyczące przebiegu ewakuacji, w tym wszelkie zauważone błędy i możliwości doskonalenia. Dzięki praktycznemu sprawdzeniu procedury ewakuacji można wskazać obszary wymagające poprawy, co pozwala lepiej przygotować się na przyszłe ćwiczenia ewakuacyjne oraz realne sytuacje kryzysowe.
Protokół z próbnej ewakuacji
Protokół z próbnej ewakuacji to element oceny i doskonalenia procedur ewakuacyjnych. Zawiera on szczegółowy opis przebiegu ćwiczeń, czas trwania ewakuacji, informacje o koordynator i uczestnikach, a także wszelkie błędy i niedociągnięcia, które warto omówić po zakończeniu działań. Sporządzenie tego dokumentu jest obowiązkowe po każdej ewakuacji, co podkreśla jego znaczenie w kontekście bezpieczeństwa. Regularne przeprowadzanie takich ćwiczeń przeciwpożarowych, zakończone sporządzeniem protokołu z ewakuacji, pozwala systematycznie doskonalić procedury i zwiększać efektywność działań ewakuacyjnych w sytuacjach awaryjnych.
Zagrożenia wymagające ewakuacji
Kiedy w budynkach pojawiają się zagrożenia, ewakuacja często staje się koniecznością. Jednym z zagrożeń, które wymaga natychmiastowej ewakuacji, jest pożar. Ogień i dym potrafią rozprzestrzeniać się błyskawicznie, zagrażając życiu i zdrowiu osób przebywających wewnątrz. Dlatego regularne ćwiczenia ewakuacyjne są tak istotne.
Pożar, wybuch gazu, zagrożenie bombowe
Wśród zagrożeń wymagających ewakuacji można wyróżnić kilka sytuacji jak:
Zagrożenie bombowe
Wybuch gazu
Pożar
Inne sytuacje awaryjne: terroryzm, zagrożenie chemiczne i biologiczne
Oprócz zagrożeń związanych z pożarem czy wybuchem, istnieją inne sytuacje awaryjne, które mogą wymagać ewakuacji:
Atak terrorystyczny
Zagrożenie chemiczne
Zagrożenie biologiczne
Dla zagrożeń innych niż pożarowe organizacja powinna posiadać określone procedury i scenariusze działania.
Dlaczego warto przeprowadzać próbną ewakuację?
Próba ewakuacji to doskonałe narzędzie, które pomaga przygotować pracowników i użytkowników budynku na sytuacje awaryjne. Pozwala na praktyczne sprawdzenie, jak działają procedury ewakuacyjne i czy wszyscy wiedzą, co robić w razie zagrożenia. Dzięki temu można wychwycić ewentualne braki w procedurach i wprowadzić niezbędne poprawki, co znacząco podnosi poziom bezpieczeństwa. Na przykład, jeśli podczas ćwiczeń okaże się, że:
niektóre wyjścia są zbyt wąskie,
oznakowanie jest niewystarczające,
drogi ewakuacyjne są zablokowane,
system alarmowy nie działa prawidłowo,
Dzięki próbnej ewakuacji można te problemy szybko rozwiązać, zanim dojdzie do prawdziwego zagrożenia.
